Provincie zet spookboerderij in als stikstof-melkkoe

De provincie koopt in 2012 een boerderij in Schandelo om natuur uit te breiden, maar zet die een kleine tien jaar later in om de exploitatie van de railterminal in Blerick vlot te trekken. Dit zorgt ervoor dat er alsnog stikstof neerdaalt op natuurgebied Maasduinen.

‘Een boerderij die voor natuur is gekocht, zorgt nu voor nog een beetje meer stikstof op dat natuurgebied. Dat is natuurlijk heel schrijnend’, zegt directeur Wilfred Alblas van het Limburgs Landschap. Beleid is juist om minder stikstof uit te stoten om zo de natuur beter te beschermen. 

De plannen waren zo mooi met boerderij de Vliegekamp in Schandelo, gedeeltelijk gelegen in het mooie maar kwetsbare natuurgebied Maasduinen. Het huis en de stallen staan bijna zes jaar leeg als de provincie besluit om ze in 2018 weer in de verkoop te doen. Met één strenge voorwaarde: het gebruik van de boerderij mag geen negatieve gevolgen hebben voor de omliggende natuur. Vijf partijen tonen interesse in het 35 hectare grote perceel en brengen een bod uit. Onder hen ook het Limburgs Landschap. ‘Bij die eerste gunning vroegen wij ons af: wat vinden we hier nu van en wat kunnen we hier mee? Kunnen wij een bijdrage leveren aan natuurinclusieve landbouw?’, zegt directeur Alblas.

Nek uitgestoken

De stichting trekt op met een boer en iemand die geïnteresseerd is in de woning op het terrein. ‘Burger, boer en boswachter’, zegt Alblas. ‘Het was inspirerend. De burger zou de boerderij krijgen met twee hectare. De boer was een vleesveehouder met een visie om zoveel mogelijk circulair te werken, maar hij was niet bereid veel te investeren in zoveel grond. Dus wij dachten: niet praten, gewoon doen en wij doen mee. De veehouder zou dan grond van ons pachten. Daar hebben we vrij stevig onze nek voor uitgestoken.’

Er gaat ruim een jaar voorbij zonder tegenbericht van de verkopende partij, de provincie Limburg. Een besluit wordt continu uitgesteld. Het duurt zelfs zo lang dat de hoogste bieder - een kalkoenenboer uit Straelen - zich uit eigen beweging terugtrekt. De Duitse boer is ook in de race voor een ander perceel in eigen land en kiest ervoor om voor dat stuk grond te gaan. ‘Ik kon niet langer wachten’, zegt hij. ‘De procedure werd alsmaar uitgesteld en ik moest een knoop doorhakken.’

En dan, in april 2019, komt er bericht uit Maastricht: Gedeputeerde Staten besluiten de verkoop te staken. Om onverklaarbare redenen. Zowel het Limburgs Landschap als andere geïnteresseerden en de betrokken makelaar die de lap grond te koop had staan, zitten tot de dag van vandaag met louter vraagtekens waarom het niet doorging. 

In 2019 zet een uitspraak van de Raad van State een rem op alle bouwplannen in Nederland. De hoogste bestuursrechter tikt de overheid op de vingers: die moet meer doen om de natuur te beschermen en stikstofuitstoot terugdringen. De PAS-uitspraak (Programma Aanpak Stikstof) heeft grote gevolgen door het hele land. Alblas: 'De provincie stelde een stikstoftafel samen met alle partijen om het op te lossen. Wat ik toen had verwacht, is dat er heel hard gewerkt zou worden aan vermindering van de uitstoot. Dat er in de tussentijd in plaats van keihard te werken aan halvering van de stikstofuitstoot, gewerkt is om het een klein beetje te laten stijgen, vind ik ernstig.'

Dingen laten

Gedeputeerde Geert Gabriëls (Natuur, Stikstof en Milieu) is het met Alblas eens dat de uitstoot moet verminderen. 'Alleen het is niet zo makkelijk. Op heel veel vlakken moeten mensen dan dingen laten. Dus het is een probleem dat we moeten aanpakken en waar de regering echt iets aan moet doen. Daarom komen er gebiedsplannen waarin we kijken hoe we de stikstofuitstoters in kaart brengen en wat we eraan kunnen doen. Door te verplaatsen of natuurinclusief te gaan boeren bijvoorbeeld, er zullen hoe dan ook meer maatregelen moeten komen, ja.'

Stikstofruimte

De railterminal in Blerick dreigt door de PAS-uitspraak ook in de problemen te komen: er is te weinig stikstofruimte voor de exploitatie. Met name dieseltreinen die af en aan rijden zorgen voor uitstoot. De provincie die hiervoor een natuurbeschermingsvergunning moet verlenen, haalt  een jaar later De Vliegekamp als konijn uit de hoge hoed. Volgens ambtenaren zit er nog stikstofruimte op deze boerderij - ook al is die al jaren niet in gebruik - maar kan die ruimte op die plek, vlakbij de Maasduinen, niet verzilverd worden omdat het negatieve effecten heeft op de omliggende natuur. De provincie trekt de milieuvergunning in en zet hem in ten gunste van de railterminal. 

Uit berekeningen van de provincie blijkt echter dat er door het exploiteren van de railterminal alsnog stikstof neerslaat op de Maasduinen. Het gebied heeft van alle omliggende natuur het meest te lijden van het overslagstation.

De PAS-uitspraak maakt het  mogelijk dat nagenoeg de volledige stikstofruimte die op de vergunning van de spookboerderij staat, ten gunste van de railterminal kan worden ingezet. Voordat de Raad van State het PAS verwierp, moest er bij het salderen gekeken worden naar de feitelijke uitstoot in bepaalde jaren. In het geval van de Vliegekamp is dat al jaren 0. Sinds de PAS-uitspraak mag er gekeken worden naar de vergunningsruimte. En die is voor de Vliegekamp al die jaren onveranderd hoog. Ook al gebeurt er feitelijk niets mee, deze latente ruimte kan wel benut worden. 'Heel vreemd', zegt Alblas. 'Zo werkt het nu eenmaal in Nederland', zegt Gabriëls. 'De stikstofkwestie heeft te maken met de verslechtering van natuur en de biodiversiteit. Daar moeten we iets aan doen. Maar het is ook een papieren werkelijkheid.' 

Bekijk hier hoe salderen met stikstofruimte in zijn werk gaat:

Gabriëls laat weten dat de Vliegekamp volgend jaar opnieuw in de verkoop gaat. Een deel van de gronden wordt aan Natura2000-gebied de Maasduinen toegevoegd. De stallen en de gronden daarachter zullen een nieuwe natuurinclusieve invulling krijgen. Gabriëls: 'De voorwaarde is wel: zonder mest, zonder gewasbeschermingsmiddelen, dus geen negatieve effecten voor de natuur.'