Tijdperk Palmen: voortdurend gebrek aan vertrouwen

Roy Palmen is nu 3,5 jaar de grote baas van de Venlose scholenkoepel OGVO. Een van de opdrachten die hij meekreeg bij de start was het interne vertrouwen herstellen. Ondertussen gebeurde precies het tegenovergestelde en regent het klachten over hem.

De ziekmelding van de voltallige directie van de drie campussen deze week is de nieuwste uitbarsting van interne onrust. De vijf directeuren van Blariacumcollege, Den Hulster en Valuascollege zegden gezamenlijk het vertrouwen op in Palmen in een brief aan de raad van toezicht.

Ernstige gevolgen

‘Dit heeft te maken met het wederom ontbreken van transparantie in en onderbouwing van de financiële keuzes die door de bestuurder worden gemaakt. Gekeken naar de gegevens die wij voorhanden hebben, is onze mening dat deze keuze op de middellange en lange termijn ernstige gevolgen heeft voor de financiële situatie van OGVO’, schrijven ze.

Patroon

Het woord ‘wederom’ is belangrijk in het statement. Want hiermee maakt de directie duidelijk dat het hen niet te doen is om een geschilpunt over de nieuwste bezuinigingsronde, maar dat het hier gaat om een patroon waarin bestuurder Roy Palmen verzuimt om directeuren en medezeggenschapsorganen correct, tijdig en volledig te informeren. Dit is een beeld dat ook terugkomt in tal van gesprekken die Omroep Venlo de afgelopen twee jaar voerde met onderwijzend en ondersteunend personeel, (oud-)leidinggevenden en andere betrokkenen. 

Zijden draadje

Een totaal gebrek aan transparantie, slechte communicatie en een bestuurder die koste wat kost zijn visie probeert door te drukken zijn daarbij voortdurend terugkerende elementen. Met het opzeggen van het vertrouwen door de directie, hangt de toekomst van Palmen bij OGVO aan een zijden draadje.

Nieuwe wind

Sinds Roy Palmen in januari 2019 de scepter zwaait over de drie scholen als enige bestuurder van de Onderwijsgemeenschap Venlo en Omstreken, waait er een nieuwe wind. Die nieuwe wind was ook nodig, getuige de stevige kritiek die de Onderwijsinspectie had op de Venlose scholenkoepel rond zijn aantreden. Er lagen herstelopdrachten voor de scholen op het gebied van financiën, onderwijskwaliteit en verantwoording die Palmen aan moest pakken.

Gebrek aan visie

De manier waarop Palmen die opdrachten oppakt, leidt echter al snel tot wrevel. Palmens beleid is met name gericht op bedrijfsvoering en cijfertjes en ontbeert een visie op onderwijs, zeggen criticasters. Als een benchmark uitwijst dat Valuas te veel vierkante meters heeft voor het aantal leerlingen dat de school heeft, moet daarop volgens de bestuurder bezuinigd worden. Terwijl die vierkante meters onder meer te verklaren zijn door het bezit van grote zalen voor ballet en musical die horen bij de identiteit en het onderscheidende karakter van de school. Wie intern vragen stelt over de koers of keuzes die gemaakt worden, krijgt daarop geen antwoord.

Offers

Twee jaar na zijn aantreden oordeelt de inspectie dat de grootste knelpunten zijn weggewerkt. De wettelijke herstelopdrachten zijn volbracht. De vraag is: ten koste van wat? Volgens Palmen zelf waren de eerste twee jaar geen makkelijke periode. Ook omdat er offers zijn gebracht, Er is gesneden in het aantal mensen: ruim 25 voltijdbanen minder in 2019, nog eens 10 in 2020. En ook de komende jaren moet er fors gesneden worden in de de formatie, zo is al bekend. Toch wil Palmen na twee jaar leiderschap vooral de nadruk leggen op het feit dat het gelukt is om zaken weer op de rit te krijgen - zelfs in coronatijd. Hij wil graag vooruitkijken.

Tijd voor een nieuwe tijd

Palmen heeft vanaf zijn aantreden grote plannen met OGVO. Er moet vooral een heleboel anders. Het koersdocument dat als uitgangspunt dient voor zijn handelen heet dan ook Tijd voor een nieuwe tijd. Daarbij komt meer nadruk te liggen op de organisatie en minder op de afzonderlijke scholen. Het adagium is ‘Steeds meer één OGVO’. Behalve het samenvoegen van ondersteunende diensten zoals gezamenlijke inkoop en het hanteren van dezelfde administratiesystemen, raakt dat ook aan het onderwijs zelf. Palmen stuurt aan op een standaardisering van de afzonderlijke campussen. Kritische docenten vrezen dat dit leidt tot een verschraling van het onderwijs in Venlo. De keuzevrijheid van ouders komt hiermee in het gedrang. 

Docenten begrijpen niet zo goed wat er mis was met het onderwijs. En waarom er veel dingen anders moeten. Het onderwijs zelf stond immers nooit eerder ter discussie, ook niet bij de inspectie. Alledrie de campussen droegen de titel excellente school. Als ze bij Palmen aankloppen krijgen ze geen gehoor. 

Criticus Hans Oostdam

Iemand die vanaf het begin veel kritische vragen stelt aan Palmen is campusdirecteur Hans Oostdam. Hij staat op dat moment aan het roer van het Valuascollege en heeft voor het aantreden van Palmen ook veel algemene bestuurstaken van OGVO op zich genomen. Hij kent het klappen van de zweep en draait al 35 jaar mee in het onderwijs. Hij begon als lid in de medezeggenschapsraad en werkte zich op tot een betrokken campusdirecteur. Hij wordt op handen gedragen door zijn personeel. 

De bezuinigingsdrift van Palmen bevalt hem niet, Oostdam ziet er simpelweg de noodzaak niet van in, zeggen bronnen dicht bij hem. Wie alleen maar op krimp inzet, koerst daar zeker op af; een self fulfilling prophecy. Maar wie ambitie heeft, zoekt naar manieren om het onderwijs te versterken en kan daarmee het aantal leerlingen en de financiën op peil houden. Hij mist ambitie in Palmens plannen.

Leger aan interimmers

Gehoor vindt hij niet. Waar Oostdam hamert op de mensen op de vloer, legt Palmen de focus op de organisatie. Die moet volgens hem professionaliseren. Palmen benadert het onderwijs vanuit een managementfilosofie waarbij van boven de lijnen worden uitgezet. Palmen legt zijn oor dan ook niet te luister bij mensen als Oostdam. In plaats daarvan trekt hij externe deskundigen aan. Een hele stoet aan interimmers en adviseurs wordt vanaf zijn aantreden ingehuurd. Terwijl er enerzijds flink gesneden wordt in het onderwijzend personeel, worden anderzijds tonnen uitgegeven aan inhuur van managers, communicatieadviseurs en juridische deskundigen.

Uit interne stukken die Omroep Venlo heeft ingezien blijkt dat er met name op de ondersteunende Service Unit veel gebruik wordt gemaakt van externe deskundigheid. De begroting wordt daar met tonnen overschreden. De keiharde bezuiniging op personeel zorgt in 2020 toch voor een overschot van 2,7 miljoen op de balans. In een bijeenkomst hierover wordt geconstateerd dat dit communicatief geen handige boodschap is. Er wordt gesproken van een publiciteitsrisico, zowel intern als extern.

Geen tegenspraak

Het vertrek van Oostdam is door zijn kritische houding onvermijdelijk. In december 2020 wordt de breuk aangekondigd. ‘Wegens een verschil van inzicht over de koers van OGVO is in onderling overleg besloten de samenwerking te beëindigen’, zo staat te lezen in de openbare aankondiging. Oostdam kan en mag zelf niets zeggen over de precieze reden van zijn vertrek. Maar juist zijn kritische vragen over de reorganisatie en de menselijke maat die steeds meer uit de organisatie verdwijnt, liggen eraan ten grondslag. Dat bevestigen bronnen die dicht bij hem staan. Bij zijn afscheid krijgt hij een staande ovatie en minutenlang applaus.

Het vertrek van Oostdam leidt tot een golf van onzekerheid op het Valuascollege. Dat juist iemand als Oostdam, die zich altijd sterk heeft gemaakt voor het onderwijs en bij wie de deur altijd open stond, eruit wordt gegooid roept veel vragen op bij het personeel. Gesprekken met de bestuurder zorgen niet voor opheldering. Ze roepen alleen maar meer vragen op. Palmen weigert een schriftelijke verduidelijking en wimpelt vragenstellers af. Docenten en ondersteunend personeel van de vmbo-afdeling zien geen andere manier dan een open brief te schrijven aan het bestuur waarin hun zorgen op een rijtje worden gezet. Ze stellen hierin onder meer dat collega’s het genoemde verschil in inzicht ervaren ‘als het voeden van de angst om een andere mening dan die van de bestuurder toebedeeld te zijn. In die zin speelt dit een angstcultuur in de hand’, zo schrijven ze. De brief wordt door ruim veertig docenten ondertekend. Er wordt wederom gevraagd om een schriftelijke reactie. Maar die blijft uit.  

Managementjargon 

De manier waarop Palmen omgaat met deze noodkreet is exemplarisch. De bestuurder voert met regelmaat een-op-een-gesprekken met mensen maar vervalt daarin in algemeenheden en managementjargon. Ook op persvragen antwoordt hij in vaagheden. Waar in documenten en plannen hoog van de toren wordt geblazen over transparantie, dialoog en openheid, blijkt de koers van Palmen in de praktijk niet bedoeld voor kritische repliek. 

Wie Roy Palmen voor het eerst ontmoet, ziet een grote, joviale en goedlachse man. Wie vaker met samenwerkt, leert hem anders kennen. Palmen kan slecht omgaan met kritiek en duldt geen tegenspraak, zeggen betrokkenen. Als hij zijn zin niet krijgt in een vergadering loopt hij weg of - als die digitaal is - breekt hij die zonder pardon af. Wie kritiek heeft wordt vooral tegengewerkt. Dat ondervindt ook de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR).

Geen werkbare situatie

De relatie tussen de GMR en het college van bestuur is belabberd als Palmen aantreedt. Die relatie normaliseren is dan ook een van de opdrachten die hij bij zijn aantreden meekrijgt. Toch constateert de Onderwijsinspectie twee jaar later nog altijd dat er geen werkbare relatie is tussen directie en GMR. 

Opvallend in dit geheel is dat OGVO een maand voordat het rapport van de inspectie online komt een persbijeenkomst organiseert. De ‘scoop’ van deze bijeenkomst is de mededeling dat OGVO alle herstelopdrachten heeft volbracht. Het rapport zelf is dan nog niet beschikbaar voor de pers en kan ook niet worden ingezien. Er is die dag in mei een hele delegatie opgetuigd met OGVO-vertegenwoordigers: het management, twee docenten, een leerling, twee communicatieprofessionals en Palmen zelf. 

Alleen een vertegenwoordiging van de GMR ontbreekt. Palmen stelt dat het een toevalligheid betreft en geen bewuste actie is. Op de vraag hoe de relatie op dat moment is tussen de GMR en hem stelt hij: ‘Er is constant dialoog, en in gesprekken met de GMR wordt alles besproken.’ Op vervolgvragen blijft hij dit als een mantra herhalen. De dialoog van Palmen staat echter haaks op de werkelijkheid, zo blijkt een maand later als het rapport dan toch openbaar wordt. Dat maakt melding van een onwerkbare situatie. Palmen zwijgt erover op de bijeenkomst en wil er naderhand ook niet dieper op ingaan. 

Spreekverbod

Omroep Venlo stelt daags na de persbijeenkomst vragen aan de medezeggenschapsraden van de afzonderlijke scholen en de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad. Vrijwel meteen volgt een ontvangstbevestiging met de mededeling dat een en ander zal worden besproken in het volgende overleg. Ook wordt opgemerkt dat het inderdaad vreemd is dat de GMR geen uitnodiging heeft ontvangen voor de persbijeenkomst. Nog diezelfde middag komt een vervolgmail dat persvragen rechtstreeks aan OGVO gericht moeten worden. Het bestuur verbiedt de medezeggenschapsraden om rechtstreeks vragen van de pers te beantwoorden.

Groot verloop

Hans Oostdam is niet de enige directeur die vertrekt. Er zijn zelfs zoveel wisselingen in het management van de drie scholen dat er twee jaar na het aantreden van Palmen nauwelijks nog een leidinggevende te vinden is die nog op dezelfde plek zit. Een aantal van hen is vrijwillig vertrokken, al dan niet vanwege onenigheid over de nieuwe koers. Anderen hebben zich langdurig ziekgemeld. 

Minder leerlingen

Eind 2021 doemt er een nieuw probleem op voor OGVO. Dan komt naar buiten dat de terugloop in het aantal leerlingen veel groter is dan verwacht. De daling is ook sterker dan de demografische krimp. OGVO is minder aantrekkelijk geworden voor potentiële leerlingen en ouders, luidt de verklaring. Die daling geldt zowel voor leerlingen uit Venlo als uit buurgemeenten. De terugloop betekent fors minder inkomsten en dus een extra miljoenenbezuiniging.

De campusdirecties krijgen begin dit jaar daarom een bezuinigingsopdracht van het bestuur. Hiermee zijn ze aan de slag gegaan. De directeuren schrijven daarover in de brief  aan de raad van toezicht waarin ze ook hun ziekmelding bekendmaken het volgende:

‘De directeuren hebben deze taakstelling, ondanks vele vragen die we hierover hadden/hebben in goed vertrouwen geaccepteerd. Aan deze taakstelling is door de schoolleiding van iedere campus de afgelopen zes maanden constructief uitvoering gegeven. Tijdens dit proces zijn bij herhaling de vragen gesteld over de achtergrond van de ontbrekende financiële onderbouwing. Dat is ook de belangrijkste vraag voor de medezeggenschapsorganen. Helaas hebben zowel de medezeggenschapsorganen als de directies van de campussen tot de dag van vandaag de antwoorden niet mogen ontvangen.’

Geen draagvlak

De nieuwste bezuinigingsoperatie is de druppel die de emmer doet overlopen. De directeuren zeggen: tot hier en niet verder. Ook de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad overweegt om het vertrouwen op te zeggen. Het is de vraag of Palmen in dat geval - zonder draagvlak in de organisatie - nog kan aanblijven.