De zoektocht naar woonruimte voor arbeidsmigranten

In Venlo wonen al jaren buitenlandse werknemers en dat worden er waarschijnlijk alleen maar meer. Afkomstig uit Polen, Hongarije, Bulgarije en andere landen vinden ze hier werk in de logistiek of bij agrarische bedrijven.

Maar waar kunnen ze wonen? Huisvestingsplannen voor arbeidsmigranten leiden bijna altijd tot verzet. Is dat terecht?

Blokkendozen

Jan Maes (72) is gepensioneerd en woont aan de Venrayseweg. Hij woont vlak tegen de gemeentegrens van Venlo. Een paar honderd meter verder en je zit in Horst of Grubbenvorst. Jan zag het gebied rond zijn oude boerderij sterk veranderen de laatste vijftien jaar. Eerst kwam de Floriade en daarna de ontwikkeling van bedrijventerrein Greenport. Tal van logistieke bedrijven kochten er grond. Het ene na het andere distributiecentrum verscheen aan de horizon. En de komst van nieuwe blokkendozen in het landschap is nog niet ten einde.

Werkgelegenheid

Al die bedrijven gaan prat op de creatie van nieuwe werkgelegenheid. Ronkende persberichten kondigen weer vele tienduizenden nieuwe vierkante meters en honderden nieuwe arbeidsplaatsen aan: ‘Grootste distributiecentrum van Nederland, ruim duizend nieuwe banen.’ Maar deze duizend vacatures en de honderden andere banen van al die distributiecentra zijn niet ingevuld door werkloze Venlonaren. Al was dat wel ooit de insteek en de gedachte. 

Tegen afspraken

De Oost-Europeanen die er nu voornamelijk werken, moeten gehuisvest worden. Een locatie voor 800 van hen komt mogelijk op een bedrijfskavel aan de Venrayseweg. Overbuurman Jan ziet het met lede ogen aan. Vooral omdat beloftes en afspraken die hij en buurtbewoners met de gemeente en met Greenport hebben gemaakt ineens niet meer lijken te gelden. In 2012 werd met de gemeente afgesproken dat bij het vertrek van bedrijven, de bestemming zou veranderen in natuur. 

De afgesproken natuurcompensatie is vastgelegd in de structuurvisie, het raamwerk dat voor de gemeente de basis is bij het maken van nieuw beleid. In die structuurvisie is tien jaar geleden erkend dat de ontwikkelingen in het gebied ten koste gingen van de leefbaarheid van bewoners. Maes: ‘Daarom zijn waarborgen ingebouwd. Daar wordt nu afbreuk aan gedaan. De structuurvisie is in gezamenlijkheid tot stand gekomen. Nu is dat helemaal anders.’

Want nu de overbuurman van Jan Maes - teeltbedrijf West Plant Group - wil vertrekken, is er een vergunning aangevraagd voor het huisvesten van arbeidsmigranten. Er is een woonvoorziening voor 800 zogenoemde shortstay-plekken voorzien.

Interessant aanbod

Voor de gemeente is het een interessant aanbod van vergunningsaanvrager KaFra Housing. Dat heeft meerdere redenen. Zo gaat het om een betrouwbare partij, die voorziet in een groot deel van de taakstelling die de gemeente heeft voor het realiseren van nieuwe plekken voor arbeidsmigranten. Bovendien is het gebied rond de Venrayseweg niet heel dichtbevolkt zodat relatief weinig mensen er last van ervaren. Daar komt nog bij dat het gaat om een aanvraag van maximaal tien jaar. Bij zo’n relatief korte invulling kan worden afgeweken van de structuurvisie en de eerder overeengekomen afspraken met de buurt.

Spagaat

Verantwoordelijk wethouder Sjors Peeters zit in een spagaat en kan het in dit dossier nooit voor iedereen goed doen. Overal waar nieuwe initiatieven bekend worden gemaakt ontstaat dezelfde dynamiek. ‘De stad vindt dat we mensen fatsoenlijk moeten huisvesten, maar bereidheid om mee te werken houdt op als het bij je in de buurt komt.’ Peeters begrijpt dat, maar vindt het toch lastig om iedere keer weer te zien dat er georganiseerd verzet komt. Zelfs vanuit de gemeenteraad die hem opdracht heeft gegeven om plekken voor arbeidsmigranten te realiseren.

Want wie loopt er dan namelijk voorop bij het verzet? De volksvertegenwoordigers.

woonwethouder Sjors Peeters

3.000 plekken gezocht

Peeters: ‘De opdracht was 3.000 plekken erbij voor 2025. We liggen op schema. Als ze me herkiezen als wethouder de volgende periode ga ik het halen. Je moet een rechte rug hebben. De gemeente bouwt die plekken niet zelf en we zijn geen eigenaar van locaties. We zijn dus afhankelijk van initiatieven van buitenaf. Als er concrete verzoeken zijn zoals op de Venrayseweg, maar ook bij Albertushof in ‘t Ven of Bethanië in Venlo-Oost krijg ik het volgende probleem. Want wie loopt er dan voorop bij het verzet? De volksvertegenwoordigers.’ 

Schrijnende toestanden

Voor Peeters spelen twee dingen mee in het uiteindelijke besluit. Ten eerste het welbevinden van de mensen waarvoor huisvesting geregeld moet worden. De kwaliteit van de woonplekken moet daarom voorop staan, stelt Peeters. ‘Als je mensen huisvest als varkens, gedragen ze zich ook als varkens. Onze handhavers komen soms zeer schrijnende gevallen tegen. Laatst nog ergens een appartement in Venlo waar zestien mensen in zaten!’ Dat soort situaties voorkomen kan alleen als er voldoende alternatieven zijn. ‘We moeten mensen het gevoel geven dat ze welkom zijn.’  

Grootschalige initiatieven

De overlast voor de omgeving is het andere punt dat meegewogen wordt. De wethouder snapt zorgen van omwonenden als er grootschalige initiatieven ontplooid worden in hun buurt. ‘Tegen hen zeg ik altijd maar één ding: ik sta aan jullie kant. Voor de omgeving moet er zo weinig mogelijk last zijn. Maar die mensen moeten dan ook willen denken in hoe het wél kan.’ 

Dialoog

Om partijen in de aanloopfase dichter bij elkaar te brengen is een zogeheten omgevingsdialoog een verplichting bij het aanvragen van een vergunning voor een opvanglocatie. Initiatiefnemers moeten hiervoor in gesprek gaan met buurtbewoners en kijken hoe ze overlast kunnen beperken.

Hoe die omgevingsdialoog plaats moet vinden is niet specifiek uitgewerkt. In tegenstelling tot andere gemeentes in het land kiest Venlo er niet voor om richtlijnen op te stellen en die op de eigen website te delen. Het gevolg is dat omwonenden en initiatiefnemers niet hetzelfde beeld hebben van hoe deze omgevingsdialoog eruit moet zien. Dit leidt tot wrevel en valse verwachtingen over en weer. Zo beschuldigen de omwonenden van de Venrayseweg de gemeente van een totaal gebrek aan dialoog tussen initiatiefnemer KaFra en de buurt en zegt wethouder Peeters dat er naar zijn idee juist voldaan is aan de voorwaarden voor zo’n dialoog.

Gulden middenweg

Peeters: ‘Als je met een vergunningsaanvraag komt, wil ik zien wat je met direct omwonenden gedaan hebt. Wat zijn de bezwaren uit de buurt en wat heb je gedaan om die te verlichten. Bij de Venrayseweg waren zorgen over verkeersverplaatsingen. Daar is een oplossing voor bedacht door fietsen beschikbaar te stellen aan bewoners. Dat is een goed voorbeeld over hoe er wordt meegedacht. Wij moeten de formele aanvraag nog krijgen en beoordelen. Dan kijken we of het proces goed is doorlopen en of met bezwaren genoeg gedaan is. Het zal uiteindelijk een gulden middenweg moeten zijn. Maar ik denk dat er een redelijke omgevingsdialoog is geweest.’ 

De verkopende partij is een belanghebbende en geen neutrale buurtbewoner. 

buurtbewoner Jan Maes

Mooie praatjes en plaatjes

Jan Maes hekelt die visie en zegt al maanden niks te hebben gehoord van de gemeente over de plannen op de Venrayseweg. De informatieavonden die belegd zijn door de initiatiefnemer heeft hij trouw bezocht maar noemt hij ‘mooie plaatjes en praatjes'. Van dialoog was volgens hem geen sprake en op zorgen en vragen vanuit de buurt kwamen nauwelijks echte antwoorden. ‘In het verslag van de bijeenkomst werd een citaat van de eigenaar van het pand nota bene opgenomen als reactie uit de buurt zonder zijn status te benoemen. De verkopende partij is een belanghebbende en geen neutrale buurtbewoner. Wat is dan de waarde van zo’n verslag?’, vraagt Maes zich vertwijfeld af.  

Verzet

Volgens de wethouder verdwijnen bezwaren vaak als een initiatief eenmaal geland is. Hij noemt de Krekelberg aan de Rijksweg in Belfeld als voorbeeld, maar ook de Maasvallei in Arcen waar plek is voor 450 arbeidsmigranten en de Lingsforterweg waar er 100 zitten. ‘Daar hoor je niets van. Die laatste is echt een voorbeeldlocatie.’

Toch ligt de buurtacceptatie in werkelijkheid genuanceerder. In Belfeld werd flink verzet gevoerd tegen de komst van arbeiders in het voormalige hotel De Krekelberg. Bewoners van de villawijk vlak achter de locatie voerden strijd tot de hoogste bestuursrechter. Pas nadat de Raad van State groen licht had gegeven voor de vergunningverlening van de gemeente, verstomde het verzet. Maar dat betekent niet dat de omwonenden blij zijn met de situatie. Een vrouw die bij een rondgang open maakt, zegt in de deuropening dat ze er nu eenmaal zijn en dat de overlast meevalt, maar dat ze het toch liever anders had gezien. Een directe buurman is kritischer. Hij vindt dagelijks peuken en andere rotzooi in zijn moestuin en in zijn achtertuin. Volgens hem ontbreekt op de locatie een centraal aanspreekpunt, waar hij terecht kan met klachten. Als hij de rotzooi niet zelf opruimt doet niemand het. Dus loopt hij dagelijks met frisse tegenzin een rondje om zijn eigen huis.

Borden

Jan Maes hoopt ondertussen dat ook hij en de buurt niet voor een voldongen feit worden gesteld. En dat de bezwaren over verkeersveiligheid en de aantasting van woongenot serieus worden genomen. Tot die tijd hebben de bewoners grote borden geplaatst op alle toegangswegen om hun ongenoegen kenbaar te maken. Wethouder Peeters: ‘Iedereen kan altijd met mij in gesprek komen. Ook als woongenot onder druk komt te staan. Maar je moet ook beseffen dat ik niet iedereen tevreden kan stellen. We hebben de arbeidsmigranten ook gewoon keihard nodig. Dat besef is er niet altijd.’